سزارین پدیده دنیای مدرن

زندگی مدرن و صنعتی باعث گردیده که بنا به دلائلی میزان سزارین افزایش یابد مانند: کاهش تعداد فرزندان و بارداری خانمها، افزایش سن مادران در زمان بارداری، بکارگیری مانیتورهای کنترل قلب جنین که کوچکترین تغییرات غیرطبیعی قلب جنین را فورا تشخیص می دهند ، تمایل به سزارین در مواردی که جنین با پا آماده تولد میگردد تا از آسیبهای زمان تولد کاسته شود، در حالیکه در گذشته سعی بر زایمان طبیعی حتی چنین مواردی هم بوده است، تدوین پروتکل های زایمانهای پرخطر توسط جوامع و انجمن های علمی زنان و مامایی و گذاشتن خط قرمز هایی برای زایمان طبیعی جهت حفظ سلامت مادر و جنین که نهایتا تعداد سزارین ها افزایش می یابد، و بالاخره وجود تهدید های قانونی بیشتر برای پزشکانی که عوارض مادری جنین در زایمانهایی که ایشان دخالت داشته اند افزایش داشته است.
سزارین به معنای تولد جنین از طریق برشی که روی شکم و بعد دیواره رحمی داده می شود می باشد.
بنا به افسانه ها ، جولیس سزار با این روش بدنیا آمده است و بهمین دلیل نام آنرا سزارین نهاده اند، گرچه بنا به دلایلی احتمال این عمل روی سزار نبوده است زیرا امکان مرگ و میر ناشی از چنین عملی در 100 سال قبل از میلاد مسیح ( زمان تولد سزار ) تقریبا برای مادر صد درصد بوده است در حالیکه مادر سزار تا سالها پس از تولد وی زنده بوده است . حتی در کتب پزشکی تاریخی، میزان مرگ و میر ناشی از چنین اعمالی که شکم فرد باز می شده است را در قرن هفدهم بسیار بالا گزارش کرده اند چه رسد به زمان تولد سزار. ازطرفی بنظر این نام از قرن هجدهم و از این لغت لاتین Caesura ( برش ) آمده است . در مورد شخص سزار و چند قهرمان تاریخی دیگر بنظر ، دادن جایگاه ویژه به این قهرمانان حتی بصورن بدنیا آمدن غیر طبیعی ایشان در زمان خودشان سبب گردیده که افسانه های تاریخی نحوه تولد آنها را بصورت سزارین ذکر کرده اند. والا در کتب تاریخی پزشکی بهیچوجه در آن زمان نامی از چنین عمل جراحی وجود ندارد .
امروزه علی رغم آگاهی مردم توسط مراکز بهداشتی و متولیان بهداشت و درمان کشورها از مزایای زایمان طبیعی، گاهی بنا به خواست مادران و گاهی بنا به نیاز به حفظ سلامت جنین و مادر ، پزشکان مسئول مجبور به انجام سزارین می باشند. آمار سزارین نسبت به نیمه های قرن بیستم ، امروزه افزایش یافته است ، ولی یک همت و سازماندهی روشنگرانه در سراسر دنیا سعی بر آن دارد تا از افزایش بیشتر آمار آن جلوگیری نماید.

مواردی که در قانون علم مامایی ، پزشک را بطرف تصمیم گیری برای سزارین می برد عبارتند از:
1- تنگی لگن مادر: این تنگی ها نه فقط طبق قوانین علم مامایی می تواند از جانب استخوان بندی محدود و کوچکتر مادر مطرح باشد بلکه در مواردی که وزن و اندازه جنین نیز بزرگتر از حد معمول می باشد هم مطرح است.
2- زجر جنین: به هر دلیلی که خونرسانی جنین از مادر دچار اختلال گردد، سبب اختلالاتی در ضربان قلب وی شده و یا اینکه تستهای دیگر سلامت جنین علائم نامطلوب نشان داده و نیاز به سزارین فوری را مطرح می کنند.
3- قرار غیر طبیعی جنین: معمولا جنین با سر خمیده وارد لگن مادر می شود و طی حرکات مشخصی از لگن وی خارج می شود اما اگر تنگی در لگن وجود داشته ، وضعیت و سایز رحم غیرطبیعی باشد و یا جنین درشت باشد ، چرخشهای طبیعی جنین کامل صورت نگرفته و در وضعیت نرمال وارد لگن نمی شود لذا با قرار غیر طبیعی مثل پا یا پهلو یا صورت وارد لگن می شود که در آنصورت زایمان طبیعی برای حفظ سلامت جنین و مادر خطرناک بوده و لازم به سزارین خواهد بود.
4- سزارین قبلی: بدلیل برش سزارین قبلی روی رحم، یک نقطه ضعفی برروی رحم وجود دارد که با شروع دردهای زایمان طبیعی می تواند منجر به پارگی رحم گردد و خطر جدی برای مادر و جنین تلقی می شود. از طرفی همان دلیلی که دفعه قبل نیاز به سزارین شده است به احتمال زیاد این بار هم مطرح است.

انواع سزارین:
سزارین، بسته به محل برشی که روی رحم گذاشته می شود چند نوع است. ابتدا باید توضیح دهیم که رحم عضوی بشکل یک گلابی وارونه است که ناحیه حجیم آنرا بدنه رحم و ناحیه کوچکتر آنرا دهانه رحم می نامند . در زمان زایمان انقباضات رحمی از ناحیه بدنه شروع می شود و بصورت موجی تا پایین یعنی نهایتا دهانه رحمی فرود می آیند و با هر موجی که راه می افتد به پیشرفتی در باز شدن دهانه رحمی کمک می کند. چون محل شروع و شدت انقباضات در ناحیه بدنه رحم یا بخش فعال در آن قسمت می باشد ، لذا چنانچه برشی از قبل در این قسمت داده شده باشد یک نقطه ضعف قوی و به احتمال زیاد منجر به پارگی در حین دردهای فعال زایمانی خواهد شد در حالیکه اگر برش در ناحیه گردن رحم داده شده باشد چون اواخر موج دردهای انقباض رحم به آنجا می رسند و از قدرت کمتری برخوردارند لذا امکان پارگی رحم در زمان دردهای زایمان بسیار کم خواهد بود.

با توجه به توضیحات فوق انواع سزارین در طول تاریخ پزشکی مطرح و اجرا گردیده است . ابتدا نوع سزارین کلاسیک مرسوم بوده است که در آن برش روی رحم بطور عمودی روی بدنه رحم داده می شد، این نوع سزارین ، هم مشکل در ترمیم نسج بریده شده رحمی دارد و هم بعدا در حاملگی بعدی حتی با کوچکترین انقباضات رحمی در معرض پارگی خواهد بود. لذا برش عرضی و آنهم در ناحیه کاملا پایین رحم ابداع گردید ، در اینجا مشکل پارگی حتی با انقباضات رحمی نیز بسیار نادر مطرح است ، بهمین دلیل در خانمهایی که یک بار و يا حتی دو بار(در نزد بعضی مکاتب) هم سزارین با برش عرضی شده باشند اجازه زایمان طبیعی در بار بعدی را می توانند داشته باشند. البته باید اضافه کرد که برش سطح شکم مادر حامله دقیقا همانی نیست که روی رحم داده می شود ، چه بسا مادرانی که برش روی پوست شکم آنها عمودی است ولی برش روی رحم، عرضی داده شده است. اما امروزه برای حفظ زیبایی شکم مادران، اکثرا سعی به برشهای عرضی در سطح پوست داده می شود و معمولا بخیه های پوست هم پلاستیک دوخته می شود تا حداقل منظره نامطلوب ناشی از برش عمل روی پوست باقی بماند.

در مواردیکه از قبل مشخص است که مادر باید سزارین گردد، بدلیل اینکه قبل از شروع دردهای زایمان چه برای راحتی و بی دردی مادر قبل از عمل ، چه برای حفظ وی از خطرات سزارین ، بهتر است زمان انجام عمل مشخص گردد. این زمان معمولا بین هفته 38 تا 39 از بارداری 40 هفته می باشد.خانم باردار پس از عمل جراحی سزارین همچون سایر اعمال جراحی که شکم بیمار باز می شود تا حدود نیم روزی ناشتا می ماند سپس غذا و مایعات کم کم برای او شروع می شود. آنتی بیوتیک نیز در محدوده زمان عمل لازم است تا از بروز عفونتهای احتمالی پس از عمل جلوگیری نماید.

قوانین جدید علمی ایجاب می نماید که بیمار پس از عمل جراحی زود راه بیفتد ، هر چه این زمان با توجه به قدرت بدنی بیمار و درد پس از عمل کوتاهتر باشد بازگشت شخص به فعالیتهای روزمره و زندگی عادی سریعتر بوده و عوارض عمل چون لخته شدن خون در عروق اندامهای پایینی ( پاها) و لگن، عفونتهای ریوی و غیره کمتر خواهد بود. مصرف مایعات زیاد از موارد دیگری است که به بیمار توصیه می شود تا نه تنها برای شیر دهی کافی بلکه برای جلوگیری از کاهش حجم خون و عفونت ادراری به مادر کمک بنماید. امروزه بیماران خیلی سریع در حدود 24 ساعت از عمل جراحی می توانند بیمارستان را ترک نمایند و در حد نسبتا قابل قبولی به کارهای روزانه و فعالیت معمول مشغول باشند.
انواع سزارین در طول تاریخ پزشکی مطرح و اجرا گردیده است . ابتدا نوع سزارین کلاسیک مرسوم بوده است که در آن برش روی رحم بطور عمودی روی بدنه رحم داده می شد، این نوع سزارین ، هم مشکل در ترمیم نسج بریده شده رحمی دارد و هم بعدا در حاملگی بعدی حتی با کوچکترین انقباضات رحمی در معرض پارگی خواهد بود. لذا برش عرضی و آنهم در ناحیه کاملا پایین رحم ابداع گردید

البته باید اضافه کرد که برش سطح شکم مادر حامله دقیقا همانی نیست که روی رحم داده می شود ، چه بسا مادرانی که برش روی پوست شکم آنها عمودی است ولی برش روی رحم، عرضی داده شده است